Filmy film czarno-biały, powstanie

Warszawa, październik 1944 roku. Kapitulują ostatnie oddziały powstańcze. Gubernator Dystryktu Warszawskiego Ludwig Fischer otrzymuje rozkaz zrównania miasta z ziemią. Niemcy wysadzają w powietrze kolejne budynki, zamieniając Warszawę w gigantyczne rumowisko. Ludność cywila opuszcza masowo stolicę. Młody powstaniec ANDRZEJ (Igor Śmiałowski) dostaje rozkaz pozostania w mieście… Wkrótce odbiera pierwszy rozkaz. Ma ukryć radzieckiego skoczka spadochronowego radiotelegrafistę. Pod osłoną nocy – wraz z Jankiem i Julkiem – umieszcza Rosjanina w ruinach getta. Tymczasem na terenie getta ma swoją kryjówkę PIOTR RAFALSKI (Jan Kurnakowicz). Wraz z przygarniętym bezpańskim owczarkiem przemierza codziennie ulice w poszukiwaniu wody i pożywienia. Jest świadkiem egzekucji ukrywających się Żydów. Pewnego dnia Piotr przynosi do swej kryjówki ranną dziewczynę o imieniu Krystyna. Udaje mu się usunąć kulę z rany, co ratuje dziewczynie życie. Tymczasem radziecki spadochroniarz przesyła drogą radiową wiadomości o ruchach wojsk niemieckich. Otoczony przez Niemców skierowuje ogień radzieckiej artylerii na siebie i ginie. Pewnego dnia w kryjówce Piotra dochodzi do spotkania Andrzeja i Krystyny. Oboje przedostają się przez Wisłę na praską stronę. Piotr pozostaje w ruinach. Nadchodzi styczeń 1945 roku. Piotr dostrzega Andrzeja i Krystynę w kolumnie Wojska Polskiego wkraczającego do stolicy.

Typowa polska ulica czasów wojny. W jednej z kamienic mieszkają Polacy, Kuśmierkowie, i Żydzi, Libermanowie. Gdy wybuchnie wojna, Polacy podpisują folkslistę i podejmują współpracę z Niemcami, a Libermanowie lądują w getcie. Kuśmierkowie zajmują pożydowskie mieszkanie…

III Powstanie Śląskie, na którego tle przedstawione zostały dzieje robotniczej rodziny Milcarków. Barbara, córka polskiego górnika, kocha Niemca Kurta, który jest w kopalni sztygarem. Wbrew woli rodziny wychodzi za niego za mąż… W kopalni wybucha strajk przeciwko wynikom plebiscytu. Polacy przygotowują powstanie. Kurt ma wysadzić tamę, aby woda zalała kopalnię. Usiłuje mu w tym przeszkodzić teść, stary Milcarek, który ginie z ręki zięcia. Czy Kurtowi uda się dokonać sabotażu i założyć ładunek wybuchowy?

Akcja filmu dzieje się po drugim rozbiorze Polski. W kraju narastają nastroje antyrosyjskie. Do przebywającego w Dreźnie Kościuszki przybywają delegaci z kraju, prosząc, by wrócił i stanął na czele powstania. Wkrótce Kościuszko przybywa do Krakowa i staje na czele insurekcji. Na tle tych historycznych wydarzeń została toczy się akcja opowieści o miłości porucznika Jana Milewskiego do Hanki, którą wuj i opiekun przeznaczył innemu. W Krakowie zbieranie funduszy na wojsko… Chłopi przygotowują się do walki… Do Krakowa przybywa Kościuszko, zostaje wybrany Naczelnikiem i składa przysięgę na rynku… Wyrusza pod Racławice… Bitwa, zwycięstwo, defilada… W te wydarzenia została wpisana opowieść o miłości porucznika Jana Milewskiego do Hanki, którą wuj opiekun przeznaczył jednak innemu. Prośby porucznika nie odnoszą żadnego skutku. Tym „innym” okazuje się Kazik, przyjaciel Janka… W czasie bitwy pod Racławicami Janek zostaje ranny, ratuje go Kazik i obiecuje, że odda mu Hankę.

Jest druga wojna światowa. Główny bohater tej opowieści to Stach, typowy warszawski chłopak, utrzymujący się z kradzieży. W końcu otrzymuje legalną pracę w stolarni. Tam poznaje działaczy komunistycznych i zostaje członkiem Gwardii Ludowej. Razem z pokoleniem innych młodych patriotów walczy z okupantem.